- +0-75 4 76431 - 3
- 4ad.walailak@gmail.com
- Mon - Fri: 8:30 - 16:30
คู่มือแนวทางการปรับปรุงบ้านเพื่อผู้ที่เสี่ยงต่อการติดต่อ (High Risk Contact)
กลุ่มผู้ใช้งานหลัก ผู้สูงอายุ และเด็ก หรือบุคคลที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
โดยอ้างอิงมาตรฐานหอผู้ป่วยวิกฤต หอผู้ป่วยและ PE room (Protective Environment Room) ของโรงพยาบาล
รูปแบบการป้องกัน เพื่อลดความเสี่ยงจากการได้รับการแพร่กระจายเชื้อโรคจากผู้อื่น
หลักการสำคัญ 1 Administrative Controls
2 Environmental Controls*** เพื่อการควบคุมสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยจากโรค โดยควบคุมไม่ให้เชื้อโรคเข้ามาในห้อง
3 Respiratory – Protection Controls
Environmental Controls
ระบบห้อง ห้องความดันบวก (Positive Pressure) ป้องกันการปนเปื้อนเชื้อโรคไม่ให้แพร่เข้ามาในห้อง
Positive Pressure 1 ความดันภายในห้อง > ความดันภายนอกหรือบริเวณโดยรอบ
2 ไม่ให้อากาศภายนอกเข้าสู่ภายในห้อง
3 อากาศภายในห้องออกสู่ภายนอกห้องได้
4 ระบบจ่ายอากาศ ที่จ่ายเข้ามาในห้องควรผ่านแผ่นกรองอากาศระดับ HEPA filter
Space Requirement ห้องพักแบบมีห้องน้ำในตัว
ห้องก่อนเข้าห้องพัก (Anteroom)
อุณหภูมิ – ความชื้น ห้องผู้สูงอายุ เด็ก หรือผู้มีภูมิคุ้มกันต่ำ (เทียบเคียงมาตรฐาน ห้องผู้ป่วยวิกฤต (ICU))
อุณหภูมิ 21– 270C ความชื้นสัมพัทธ์ต่ำกว่า 60 %
ความดัน กำหนดความดันของอากาศภายในห้องเมื่อเทียบกับบริเวณภายนอกโดยรอบ เพื่อควบคุมไม่ให้เชื้อแพร่เข้ามาภายในห้อง
Positive Pressure: มีความดันเป็นบวกเมื่อเทียบกับบริเวณโดยรอบ
การปิดรูรั่ว (Seal) ขนาดของรูรั่วทั้งหมดในห้องจะต้องรวมกันแล้วไม่มากกว่า 40 ตารางนิ้ว
การหมุนเวียนอากาศกลับมาใช้ใหม่ (Recirculation) หมุนเวียนอากาศกลับมาใช้ใหม่ได้ต่อเมื่ออากาศที่หมุนเวียนนั้นผ่านการกรองด้วย HEPA filter
ตาราง แสดงคุณลักษณะทางวิศวกรรมของพื้นที่ที่สำคัญในสถานพยาบาลเปรียบเทียบกับบ้านพักอาศัยที่ประยุกต์ใช้เพื่อการกักตัว (Quarantine)
| Specification | ห้องทั่วไป : All Room | ห้องพักผู้สูงอายุ เด็ก ผู้มีภูมิคุ้มกันต่ำ: PE room (Protective Environment Room) | Critical care room | ห้องก่อนเข้าห้องพักIsolation anteroom | Operating room |
| Air pressure | Negative | Positive | Positive, Negative, or Neutral | Positive or Negative | Positive |
| Room air changes | > 6 ACH
(for existing rooms) > 12 ACH (for renovation or new construction) |
> 12 ACH | > 6 ACH | > 10 ACH | > 15 ACH |
| Sealed | Yes | Yes | No | Yes | Yes |
| Filtration supply | 90% (dust- spot ASHRAE 52.1 1992) | 99.97%
(HEPA filter) |
> 90%
Yes |
> 90%
No |
> 90%
Yes |
| Recirculation | No** | Yes |
Remark: * ในห้องผ่าตัดบางประเภทเช่นห้องผ่าตัดทาง ออโธปิดิกส์ ต้องใช้ HEPA filter
** สามารถ Recirculation ได้โดยผ่าน HEPA filter ก่อนที่อากาศจะหมุนเวียนกลับมาในห้อง
อากาศที่ระบายทิ้ง ไม่ระบายอากาศที่มีการปนเปื้อนย้อนกลับเข้าสู่ห้อง
มีการระบายอากาศทิ้งจากห้องผู้ป่วยตลอดเวลา
การระบายทิ้งจะต้องผ่านแผงกรองอากาศระดับ HEPA filter ก่อนปล่อยทิ้ง
จุดระบายอากาศต้องอยู่ห่างจากจุดนำอากาศเข้ามากกว่า 25 ฟุต
ทิศทางการระบายอากาศ อากาศเคลื่อนที่จาก ผู้สูงอายุ และเด็ก หรือบุคคลที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ อยู่ในตำแหน่งต้นทางลมหรือเหนือลม
ลมสะอาดผ่านผู้ป่วยเป็นลำดับแรก พิจารณาจากตำแหน่งของหัวจ่ายลม หน้ากากลมกลับ ความเร็วลมที่จ่าย และความสามารถของพัดลมดูดลมกลับ ซึ่งเป็นตัวกำหนดให้ทิศทางการไหลของอากาศให้เป็นไปตามมาตรฐาน
ควบคุมทิศทางการไหลของอากาศการกรองด้วยแผงกรองอากาศ
อัตราการระบายอากาศ อัตราการระบายอากาศต่อชั่วโมง (Airchange per hour : ACH)
อัตราของลมหมุนเวียนในห้อง 6 ACH
อากาศระบายทิ้ง ไม่น้อยกว่า 1 ACH
อัตราการเติมอากาศ อัตราการเติมอากาศจากภายนอกเข้ามาไม่น้อยกว่า 2 เท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง
(2 ACH)
จุดนำอากาศเข้า จะต้องห่างจากจุดปล่อยอากาศเสีย อย่างน้อย 10 เมตร
ควรอยู่เหนือพื้นดินอย่างน้อย 3 ฟุต
ตาราง อัตราการนำเข้าอากาศภายนอก อัตราการหมุนเวียนอากาศภายใน และความดันสัมพัทธ์
| พื้นที่ใช้สอยบ้านเทียบเคียงกับพื้นที่ใช้สอยของโรงพยาบาล | อัตราการนำเข้าอากาศภายนอกไม่น้อยกว่าจำนวนเท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง | อัตราการหมุนเวียนอากาศภายในห้องไม่น้อยกว่าจำนวนเท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง | ความดันสัมพันธ์กับพื้นที่ข้างเคียง |
| ห้องนอน : ห้องพักผู้ป่วย | 2 | 6 | สูงกว่า |
| ห้องนอนสำหรับผู้ป่วยแพร่เชื้อทางอากาศ : ห้องแยกผู้ป่วยแพร่เชื้อทางอากาศ | 2 | 12 | ต่ำกว่า
(Negative Pressure) |
| ห้องนอนสำหรับผู้มีความเสี่ยงในการติดเชื้อ เด็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้มีภูมิคุ้มกันต่ำ : ห้องแยกผู้ป่วยปลอดเชื้อ -Nursery | 2 – 5 | 12 | สูงกว่า
(Positive Pressure) |
| โถงหน้าห้อง : บริเวณพักคอยสำหรับแผนกผู้ป่วยนอกและฉุกเฉิน | 2 | 12 | ต่ำกว่า |
| พื้นที่ทั่วๆไป : แผนกผู้ป่วยนอก | 2 | 12 | ต่ำกว่า |
การกรองอากาศ ประเภทของแผงกรองอากาศ เป็นประเภทที่ 4 หรือ MERV 7 มีประสิทธิภาพการกรองไม่ต่ำกว่า 25 % และแผงกรองอากาศ เป็นประเภทที่ 2 หรือ MERV 14 มีประสิทธิภาพการกรองไม่ต่ำกว่า 90 %
ตาราง อัตราการนำเข้าอากาศภายนอก อัตราการหมุนเวียนอากาศภายใน และความดันสัมพัทธ์
| พื้นที่ใช้สอยบ้านเทียบเคียงกับพื้นที่ใช้สอยของโรงพยาบาล | จำนวนชั้นขั้นต่ำ | ประเภทแผงกรองอากาศชั้นที่ 1* | ประเภทแผงกรองอากาศชั้นที่ 2* |
| ห้องนอนสำหรับผู้ป่วยแพร่เชื้อทางอากาศ : ห้องผ่าตัด | 2 | 4 | 1
ติดตั้งที่ช่องดูดลมออก (ในกรณีเป็นห้องผ่าตัด ติดตั้งที่ช่องจ่ายลม) |
| ห้องนอนสำหรับผู้มีความเสี่ยงในการติดเชื้อ เด็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้มีภูมิคุ้มกันต่ำ : หอผู้ป่วยหนัก (ICU) ห้องรักษาผู้ป่วย ห้องเด็กแรกคลอด บริเวณพักคอยผู้ป่วยนอก | 2 | 4 | 2 |
| ห้องทั่วไป : ห้องพักผู้ป่วย ทางเดินหน้าห้องผู้ป่วย พื้นที่เตรียมอาหาร ซักรีด | 1 | 4 | – |
ตาราง ประเภทแผงกรองอากาศและประสิทธิภาพ*
| ประเภท | ประสิทธิภาพขั้นต่ำ | มาตรฐานการทดสอบ |
| 1 | 99.97%
MERV 17 |
HEPA 99.97% efficiency on 0.3 μ particle, IEST Type
A ASHRAE Standard 52. |
| 2 | 90 – 95%
MERV 14 |
ASHRAE Standard 52.1 (Dust Spot)
ASHRAE Standard 52.2 |
| 3 | 80 – 90%
MERV 13 |
ASHRAE Standard 52.1 (Dust Spot)
ASHRAE Standard |
| 4 | 25 – 30%
MERV 7 |
ASHRAE Standard 52.1 (Dust Spot)
ASHRAE Standard |
| MERV = Minimum Efficiency Reporting Value ตามมาตรฐาน ASHRAE 52.2 | ||
ระบบแสงสว่าง ระบบแสงสว่างธรรมชาติ (Daylight)
การใช้ UVGI (Ultraviolet germicidal irradiation)
งานระบบสำคัญ 1 อุปกรณ์ดูดอากาศ
2 ระบบแผ่นกรองอากาศ
3 ระบบปรับอากาศ
4 ระบบการฆ่าเชื้อ
หมายเหตุ: เครื่องปรับอากาศ ท่อลม และระบบการระบายอากาศแยกเป็นอิสระจากพื้นที่ส่วนอื่น
วัสดุ–พื้นผิวภายใน ผิวเรียบทำความสะอาดง่าย
2 ห้องก่อนห้องแยก (Anteroom) ของห้องผู้สูงอายุ และเด็ก หรือบุคคลที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
ระบบห้อง ห้องความดันบวก (Positive Pressure) ป้องกันการแพร่กระจายเชื้อออกไปภายนอกห้อง
เป็นไปตามมาตรฐานของสมาคมสถาปนิก สหรัฐอเมริกา (AIA) สมาคมวิศวกรรมปรับอากาศสหรัฐอเมริกา (ASHRAE) วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย และสมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย
Negative Pressure ความดันภายในห้อง > ความดันภายนอกหรือบริเวณโดยรอบ
Space Requirement พื้นที่พักขยะ อ่างล้างมือ และมีพื้นที่เพียงพอสำหรับอุปกรณ์ที่จำเป็น
อุณหภูมิ – ความชื้น อุณหภูมิ 21– 270C ความชื้นสัมพัทธ์ต่ำกว่า 60 %
ความดัน กำหนดความดันของอากาศภายในห้องเมื่อเทียบกับบริเวณภายนอกโดยรอบ เพื่อควบคุมไม่ให้เชื้อแพร่เข้ามาในห้อง
Positive Pressure: ความดันอากาศของห้องก่อนห้องแยก (Anteroom) มากกว่าความดันบริเวณภายนอก
การปิดรูรั่ว (Seal) จำกัดรูรั่ว มียางขอบประตูหน้าต่าง โดยขนาดของรูรั่วทั้งหมดในห้องจะต้องรวมกันแล้วไม่มากกว่า 40 ตารางนิ้ว
อัตราการระบายอากาศ อัตราการระบายอากาศต่อชั่วโมง (Airchange per hour : ACH)
1 อัตราลมหมุนเวียนในห้อง > 10 เท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง (10 ACH)
2 อัตราลมระบายทิ้ง 5 เท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง (5 ACH)
อัตราการเติมอากาศ 1 มีการเติมอากาศจากภายนอกเข้ามาไม่น้อยกว่า 2 เท่าของปริมาตรห้องต่อชั่วโมง (2ACH) โดยอากาศที่เติมเข้ามามีการปรับอุณหภูมิให้อยู่ระหว่าง 24 – 250C ความชื้นสัมพัทธ์ < 60% และมีการกรองอากาศที่เติมเข้ามาด้วยแผงกรองอากาศที่มีประสิทธิภาพ 25% และ 90%
2 จุดนำอากาศเข้า จะต้องห่างจากจุดปล่อยอากาศเสีย อย่างน้อย 10 เมตร
3 ควรอยู่เหนือพื้นดินอย่างน้อย 3 ฟุต
การกรองอากาศ 1 ประเภทของแผงกรองอากาศ เป็นประเภทที่ 1 หรือ MERV 17 คือ HEPA filter มีประสิทธิภาพการกรองไม่ต่ำกว่า 99.97%
2 อากาศที่ปล่อยทิ้งมีการกรองด้วยแผงกรองอากาศประสิทธิภาพสูง 25% 90% และ 99.97% (HEPA filter) รวมทั้งฆ่าเชื้อด้วยระบบ UVGI ก่อนปล่อยออกสู่ภายนอก โดยท่อระบายอากาศทิ้งเหนืออาคาร
เอกสารอ้างอิง
[1] พ.ญ. จริยา แสงสัจจา, ทรงยศ ภารดี. คู่มือการปรับปรุงคุณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล สถาบันบำราศนราดูร กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ, 2550.
[2] แพทย์หญิงศรีประภา เนตรนิยม, และคณะผู้แปลในกรมควบคุมโรค กองวัณโรค. แนวทางการใช้ UV ทำลายเชื้อโรค แปลจากหนังสือ Guide to using germicidal UV โดยกองวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์, 2562.
[3] กลุ่มส่งเสริมมาตรฐานวิศวกรรม กองวิศวกรรมการแพทย์ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. ตู้ควบคุมป้องกันการแพร่กระจายเชื้อจุดพ่นยา: Respiratory Disease Control. นนทบุรี.
[4] รองศาสตราจารย์ ดร. จุฑามาศ โชติบาง, และคณะทำงานโครงการหน่วยวิชาการการสร้างเสริมศักยภาพชุมชนท้องถิ่นในการดูแลเด็กปฐมวัย: พื้นที่ภาคเหนือ (COACT) โดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). การพัฒนานวัตกรรมในการพัฒนาคุณภาพศูนย์พัฒนาเด็กเล็กในพื้นที่ภาคเหนือ.
[5] ศาสตราภิชาน ทวี เวชพฤติ. การระบายอากาศของห้องคนไข้ แบบแยกเดี่ยว: Isolation Room Ventilation. กรุงเทพมหานคร: สมาคมวิศวกรรมปรับอากาศแห่งประเทศไทย.
SCHOOL OF ARCHITECTURE AND DESIGN
WALAILAK UNIVERSITY
Tel. +66 0 7547 6431-3